" ਕਾਵਿ-ਕਣੀਆਂ "

ਅਹਿ ਅਜ਼ਾਦੀ ਅਹਿ ਅਜ਼ਾਦੀ! ਸੁਣ! ਤੈਨੂੰ ਭਾਰਤ ਆਈ ਨੂੰ ਅੱਜ, ਭਾਵੇਂ ੬੦ ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ ਨੇ ਪਰ ਤੂੰ ਸਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੀ ਰਹੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤੇਰੇ ਰਾਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਾਹ, ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਥਾਵੇਂ ਵਿਛਾਏ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖ਼ੂਨ ਨਾਲ ਤੇਰੇ ਝੰਡੇ ਉੱਪਰ, ਰੰਗ ਚੜ੍ਹਾਏ ਸਨ। ਪਰ, ਤੂੰ ਹਾਕਮ ਨਾਲ ਰਲ਼ ਕੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ, ਕਿਹੜੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਮਗਰੂਰ ਹੀ ਰਹੀ? ਤੂੰ ਆਈ ਸੀ ਮੁੱਹਬਤ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਬਣਕੇ, ਪਰ ਹਾਕਮ ਦੀ ਬਣੀ ਹੂਰ ਹੀ ਰਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੈਂ ਕਦੀ ਵੀ, ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖ਼ੂਨ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਹੈ, ਤੇਰੀ ਧਰਤੀ ਦੀ ਜ਼ਰਖੇਜ਼ ਤੇਰਾ ਕਣ ਕਣ, ਤੇਰਾ ਇਹ ਦੇਸ ਤੇਰੇ ਇਹ ਵਣ, ਤੇਰੇ ਇਹ ਖੇਤ ਜਰਾ ਜਰਾ ਤੇਰਾ, ਗਵਾਹ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਫ਼ਦਾਰੀ ਦਾ। ਕਦੇ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਬੁੱਕਲ ਦਾ ਨਿੱਘ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਹ, ਜੋ ਇਸ ਦੇ ਅਸਲੀ ਹੱਕਦਾਰ ਨੇ ਅੱਜ ਵੀ, ਆਹ ਵੇਖ, ਤੇਰੀ ਛੋਹ ਲਈ ਤਰਸਦੇ ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਹੱਥ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਦੇ ਠੂਠੇ ਫੜੇ ਹੋਏ ਨੇ ਤੇਰੇ ਮੋਹ ਲਈ ਤਰਸਦੇ ਨੇ ਭੁੱਖੀਆਂ ਕਿਰਚਾਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਨੈਣ ਜਿਹੜੇ ਤੇਰੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸਿਜਦੇ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਨੇ, ਰੋਟੀ ਦੇ ਇੱਕ ਟੁੱਕ ਦੀ ਖਾਤਿਰ। ਤੈਨੂੰ ਪਾਉਣ ਦੀ ਪਿਆਸ ਅਜੇ ਅਧੂਰੀ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਲਾਂ ਦੀ, ਜਿਹੜੇ ਤੇਰੀ ਲਾਟ ਉੱਤੇ ਲਟ ਲਟ ਕਰ ਕੇ ਬਲ਼ ਗਏ ਸੀ ਇੱਕ ਦਿਨ। ਸੱਚ ਹੈ ਸਦੀਆਂ ਦਾ ਕਿ, ਭਾਵੇਂ ਪਰਵਾਨਿਆਂ ਨੇ ਸ਼ਮ੍ਹਾ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਜਾਨ

ਨੀ ਮੇਰੀ ਹੋਣ ਵਾਲੀਏ ਮਾਂਏ ਨੀ ਮੇਰੀ ਭੋਲ਼ੀ ਮਾਂ ਮੇਰੀ ਸੁਣ ਫਰਿਆਦ ਤੂੰ ਭੁੱਲ ਜਏਂਗੀ ਮੈਨੂੰ ਕਰਕੇ ਯਾਦ ਜਿਸ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਤੂੰ ਵਸਦੀ ਏਂ ਜਿਹੜੇ ਚਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤੂੰ ਹੱਸਦੀ ਏਂ ਜਿਸ ਹਵਾ 'ਚ ਸਾਹ ਤੂੰ ਲੈਨੀਂ ਏਂ ਜੀਹਨੂੰ ਬਾਗ ਬਹਾਰਾਂ ਕਹਿਨੀਂ ਏਂ ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਤਕ ਲੈਣ ਦੇ ਮੈਨੂੰ ਕਦਮ ਧਰਤ ਤੇ ਰੱਖ ਲੈਣ ਦੇ ਮੈਨੂੰ ਕੁੱਖ ਵਿੱਚ ਕਤਲ ਕਰਾਵੀਂ ਨਾ ਨੀ ਮੈਂ ਜੀਣ ਜੋਗੀ ਮਰਵਾਵੀਂ ਨਾ ਨੀ ਮੈਂ ਜੀਣ--- ਸੁਣ ਨੀ ਮੇਰੀ ਧੀਏ ਨੀ ਹਾਏ ਧੀਏ ਨੀ ਨੀ ਤੂੰ ਤਾਂ ਕੁਝ ਨਾ ਜਾਣਦੀ ਧੀਏ ਨੀ ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਤੈਨੂੰ ਚਾਹੁੰਦੀ ਨਹੀਂ ਤੈਨੂੰ ਸਮਝ ਕਿਉਂ ਹਾਏ ਆਉਂਦੀ ਨਹੀਂ ਇਹ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਮੁਕਾਉਂਦੀ ਏ ਮੇਰੀ ਸੋਚ ਤੇ ਵਾਰ ਚਲਾਉਂਦੀ ਏ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਤੇ ਇੱਕ ਮਰਦ ਵੀ ਏ ਉਹ ਨਰਮ ਵੀ ਏ ਬੇਦਰਦ ਵੀ ਏ ਮੇਰੀ ਸੋਚ ਤੇ ਓਹਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਏ ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਓਹਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਏ ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿੱਚ---- ਨੀ ਸੁਣ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਅੰਮੜੀਏ ਨੀ ਮੇਰੀ ਹੋਣ ਵਾਲੀਏ ਅੰਮੜੀਏ ਨੀ ਤੈਨੂੰ ਕਲੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਖਿਲਾਇਆ ਏ ਕਿਸੇ ਮਾਂ ਵੀ ਤੈਨੂੰ ਜਾਇਆ ਏ ਇਹ ਧਰਤੀ ਵੀ ਤਾਂ ਮਾਂ ਬਣਦੀ ਕੀ ਇਹ ਵੀ ਸਾਰੇ ਪੁੱਤ ਜਣਦੀ? ਇਹ ਧੀਆਂ ਵੀ ਤਾਂ ਜਣਦੀ ਏ ਓਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਵੀ ਬਣਦੀ ਏ ਤੇਰਾ ਮੇਰੇ ਤੇ ਉਪਕਾਰ ਹੋਊ ਨਾਲੇ ਤੇਰਾ ਵੀ ਸਤਿਕਾਰ ਹੋਊ ਹਾਂ ਰੱਬ ਦੇ ਘਰ--- ਨੀ ਮੇਰੀ ਅੱਧ ਖਿਲੀਏ ਕਲੀਏ ਨੀ ਸੁਣ ਮੇਰੀ ਵੀ ਤਾਂ ਭਲੀਏ ਨੀ ਮੇਰਾ ਇਹਦੇ 'ਚ ਨਾ ਕਸੂਰ ਕੋਈ ਮੈਂ ਡਾਹਢੀ ਹੀ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋਈ ਇਸ ਸਮਾਜ ਤੇ ਚੌ

ਮਹਿਬੂਬਾ ਜਦ ਕਦੀ ਉਹਦੀ ਜ਼ੁਲਫ ਦਾ ਕਾਲਾ ਸ਼ਾਹ ਵਾਲ ਟੁੱਟ ਕੇ ਮੇਰੇ ਜ਼ਿਹਨ ਦੀਆਂ ਬਿਖਰੀਆਂ ਤੰਦਾਂ ’ਚ ਫਸ ਜਾਂਦਾ ਏ ਮੈਂ ਉਦਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ਜਦ ਕਦੀ ਉਹਦੇ ਛਲਕਦੇ ਨੈਣਾਂ ਦੇ ਪਿਆਲਿਆਂ ’ਚੋਂ ਸਵਾਂਤੀ ਬੂੰਦ ਜਿਹਾ ਹੰਝੂ ਸੋਚਾਂ ਦੀ ਹਥੇਲੀ ਤੇ ਡਿੱਗ ਪੈਂਦਾ ਏ ਮੈਂ ਉਦਾਸ … ਜਦ ਕਦੀ ਉਹਦੇ ਹੋਠਾਂ ਦਾ ਸੁਰਖ਼ ਰੰਗ, ਲਹੂ ਵਾਂਗ ਸਰੀਰ ਦੇ ਜਰੇ ਜਰੇ ਵਿੱਚ ਦੌੜਦਾ ਜਾਪਦਾ ਏ ਮੈਂ ਉਦਾਸ … ਜਦ ਕਦੀ ਉਹਦੇ ਸਹਿਮੇ ਹੋਏ ਮਦਹੋਸ਼ ਅੰਗਾਂ ’ਚ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੋਈ ਅਧਮੋਈ ਹੋਈ ਦਿਸਦੀ ਏ ਮੈਂ ਉਦਾਸ … ਜਦ ਕਦੀ ਓਸ ਦੀ ਇਬਾਦਤ ‘ਚ ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਕੋਰੇ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਦੀ ਹਿੱਕ ਤੇ ਤਾਜ਼ੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਝਰੀਟਦੀ ਏ ਮੈਂ ਉਦਾਸ … ਜਦ ਕਦੀ ਮੈਂ ਸੜਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਲ਼ਦੇ ਸਿਵਿਆਂ ‘ਚੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਧੂੰਆਂ ਬਣ ਕੇ ਉੱਡਦਾ ਹੋਇਆ ਤੱਕਦਾ ਹਾਂ ਮੈਂ ਉਦਾਸ … ਜਦ ਕਦੀ ਉਹਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਾਲੀ ਹਵਾ ‘ਚੋਂ ਵੈਣਾਂ ਦੀ ਵਾਸ਼ਨਾ ਮੇਰੇ ਮਨ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਨੂੰ ਅਣਭੋਲ ਹੀ ਤੁਰੀ ਆਉਂਦੀ ਏ ਮੈਂ ਉਦਾਸ … ਜਦ ਕਦੀ ਗੁੰਮਨਾਮ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਦਰਦ ਦਾ ਦਰਿਆ ਉਹਦੇ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਸੀਨੇ ਤੇ ਇੱਕ ਹੀ ਵਹਿਣ ‘ਚੇ ਵਗਦਾ ਏ ਮੈਂ ਉਦਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ਹਰ ਵਕਤ ਉਸ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਦਾ ਆਲਮ ਮੇਰੇ ਸਾਹਵਾਂ ‘ਚ ਭਟਕਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਯਮਰਾਜ ਬਣ ਬੈਠਾ ਏ, ਕਿਉਂਕਿ, ਉਦਾਸੀ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਮਹਿਬੂਬਾ ਹੋਣ ਦਾ ਭਰਮ, ਸੱਚਾ ਖ਼ਾਬ ਬਣ ਬੈਠਾ ਏ।